اهمیت کشاورزی در برنامه های توسعه اقتصادی برای همگان آشکار است. از طرف دیگر تامین نیاز های غذایی اساسی مردم، بررسی و تحلیل اقتصادی در ابعاد و جنبه های مختلف تولید و مصرف آن ها، بسیار مهم گشته است. برنج یکی از محصولات اساسی کشاورزی در ایران محسوب میشود ؛ امروزه تغییر الگوی مصرف برنج در میان مردم، می تواند نقش موثری در خطوط اصلی و راهبردی مصرف و تجارت آن، ایفا کند.
نقش برنج نسبت به دیگر اقلام مصرفی در سبد خرید کشور
برنج محصولی است که مورد استفاده اکثر مردم کشور است، حتی در نقاطی که فاصله زیادی از زمین های کشت برنج دارند؛ علاوه بر آن، با توجه به افزایش چشمگیر قیمت آن در سال های اخیر، همچنان در بعضی از خانوار ها، بخش عمده ای از هزینه های خوراکی خانواده را به خود اختصاص می دهد. میزان مصرف و تقاضای محصول برنج به عادت اهالی مناطق مختلف جغرافیایی بستگی دارد. مثلا در سبد کالاهای مصرفی اکثریت قریب به اتفاق اهالی شمال ایران، سیاست های مختلف سهمیه بندی و توزیع و قیمت گذاری محصولات عمده کشاورزی، از جمله برنج، به علت وجود کالاهای جانشین اثر خاصی در تقاضای آن دارند؛ که این موضوع باعث تغییر الگوی مصرف می شوند. برای مثال، تلاش در جهت شناخت بهتر و بیشتر کیفیت غذایی سیب زمینی و غلات دیگر، کاهش مصرف برنج را در پی دارد.
تغییر الگوی مصرف برنج، چه تبعاتی را از نظر اقتصادی در پی دارد؟
با توجه به خشکسالی های پی در پی و نبود آب کافی برای شالیزار ها به خصوص در سال زراعی گذشته، با کاهش تولید برنج در داخل کشور روبرو بوده ایم. این مسئله نیز تغییر الگوی مصرف برنج را مقدار زیادی، به همراه داشته است. همین مسئله موجب شده است که برنج های خارجی جایگزین برنج های مرغوب ایرانی شوند که این مسئله به نوبه خود می توان ساختار های تجاری و اقتصادی محصولات زراعی کشور را تحت تاثیر قرار دهد. در ده سال اخیر به دلیل افزایش قابل توجه قیمت برنج داخلی در سرانه موادهای غذایی کشور، یازده کیلو کاهش مصرف برنج را به همراه داشته ایم؛ و در همین حین تمایل به خرید برنج های خارجی وارداتی از قبیل برنج پاکستان با قیمتی تقریبا نصف برنج ایرانی، افزایش یافته است. این موضوع در حالی است که ایران در جایگاه بیست و هشتم تولید این محصول قرار گرفته است و بر اساس آمار های وزارت جهاد کشاورزی، بخش عمده ای از نیاز مردم می تواند با اتکا به تولید داخلی تامین یابد. همچنین بر اساس گزارش های مطرح شده، به صورت طبیعی و در حالت عادی مصرف کنندگان برنج ایرانی خیلی کم تمایل به خرید برنج خارجی دارند. حتی دهک های درآمدی پایین هم حاضرند برای بهره بردن از برنج ایرانی در سبد غذایی در عین مدیریت هزینه های مصرفی مواد خوراکی، از برنج پر محصول استفاده کنند؛ برنجی که حتی کیفیت برنج های کم محصول و دوبار کشت را ندارد. البته بعضی نیز مجبور می شوند که برای تامین میزان مصرفی برنج خود، برنج های خارجی را با برنج ایرانی مخلوط کنند. اما به طور کلی برنج خارجی در بین اکثر خانوار های ایرانی، نقشی را ایفا میکند که انتظار می رود که بار دیگر این جایگاه، با توجه به افزایش قیمت کالاها و محصولات وارداتی، دستخوش تغییراتی شود.
